R2P ' Responsibility to Protect ' Ngu ai Hpa Rai Ta ?

Photo :Google Image

Responsibility to Protect (R2P) ngu ai hpa rai ta?

("Makawp Maga na Lit" ngu ading tawk byan mai ai)

R2P ngu ai gaw UN a shinggyim ahkaw ahkang makan dap kawn 2005 ning hta UN malawm mungdan ni yawng shanglawm shagrin da ai lashum jitna langai rai malu ai.

Ndai gaw majan hta tara tawt lai nna hpagawn sat nat ai amu (war crime), amyu shamyit masing (genocide), shinggyim jasat n lang ai amu (crime against humanity), bawsang shamyit masing (ethnic cleansing) ni hpe makawp maga na matu rai nga ai.

UN kaw tara langai nga ai, dai gaw daru magam lu ai mungdan (အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံ, Sovereign nation) langai hpe kaga ni majoi n mai shang gasat ai, ngu ai rai nga ai. Raitim, dai mungdan asuya gaw tinang mungdan kata na mungchying shawa yawng hpe makawp maga na lit nga ai. Lama na amyu, makam masham garan ginhka nhtawm tinang mungdan kata na kaga amyu kaji langai ngai hpe n lu makawp maga ai, shing n rai, dingbai dingna jaw taw sai nga yang R2P nsam madang hpe ninggam hte ninggam masat ma ai. Myen mung hpe Nsam ahtoi (Yellow) madang masat da ai gaw na sai. Raitim, ya hte sha ahkyeng (Red) madang masat dat ai rai nga ai. Ndai masat ai kaw anhte na IDPs jahpan ni hpe mung sawn shalawm ma ai.

Moi de 1990 ning jan hta Balkan hte Rwanda ni kaw byin lai wa ai genocide mabyin ni hta UN n lu shang kau dat ai. Hpa majaw nga yang Sovereign nation langai de n mai jaklak lawm ai ngu ai ga baw hte Russia hte Miwa zawn re ai ni ninghkap ai majaw rai nga ai.Dai majaw dai ten na UN Ninggawn Amu Madu kaba Kofi Annan gaw Mungkan Mungdan ningbaw ningla ni hpe ga san kaba langai san ai..

Daru magam madu mungdan ni hpe n mai jaklak (intervene) ai nga yang Rwanda zawn re manghkang bai pru yang gara hku galaw na? Ndai ga san hpe mahtai jaw lu na matu Mungdan kaba ni (Australia, Canada, USA...) ram ram myit ma ai.

Dai majaw 2005 ning hta gaw R2P ngu ai lashum jitna pru wa ai.

R2P ahkyak la na ninggam ni gaw;

(1) UN hte gindun nna bungli galaw ai wuhpung ni yawng gaw dai R2P nsam masat da hkrum ai mungdan ni hpe azi yu let aten tup maja nga na..
(2) Seng ang ai Mungdan ni hku nna shawng nnan tinang mungchying sha ni hpe makawp maga lu ai madang du hkra shakut ra na.. ndai madang gaw Yellow madang hta rai nga ai.
(3) Red madang hta gaw UN kawn shangun dat ai sawk sagawn committee ni shang nna mabyin hpe sawk tam na..
(4) Security council de sumtang tang madun nna UN hpyen dap shang ra yang shang na...

Ngu ai rai nga ai.

Lahta na nambat (2 hte 3) hpe Myen Asuya ni hkan shatup lu na n re hpe Rohingya manang ni a ga manawng hpe hkan yu yang maram lu ai.

Rohingya ni gaw citizen card kalangta sha n htuk jaw yang mungdan kata bai n shang wa na, nga ma ai. Ngut nna UN committee shang na matu mung Myen ni n hkraw ai.

Dai majaw hpang jahtum madang de gaw du wa chyalu re. Galoi rai wa na gaw n chye ai.

Hpang jahtum madang de n lu du shi laman pyi Red madang masat da hkrum sai mungdan ni gaw gau ngwi ngwi grau grau matsan wa ai htung re. Inflation rate ni grai tsaw wa chye ai. Dai majaw mungchying shawa yak hkak wa nna 1988, 2007 ning na zawn kasu kabrawng bai byin wa chye ai.

By Hkalen Uma