“Myu sha langai a arawng sadang hpe hpyen n’gun, sut n’gun, zai ladat n’gun hte sha mai lu ai.”
Lai wa sai 1947 ning hta, anhte a kaji ka wa ni hpe Myen ningbaw Aung San gaw, “Nanhte Jinghpaw Mung hpe nanhte nan up hkang mu. Nanhte kam ai hku up hkang mu! Anhte Myen ni sa up hkang na n re. Anhte hte rau nga di n pyaw dum yang, 10 ning na ai hpang nanhte garan pru mu.” nga nna anhte hpe gunglau la let Pang Long myit hkrum ga sadi hpe ta masat jawm htu saga ai. Pang Long ga sadi hte maren Jinghpaw Wunpawng, Sam, Hkang, Myen ni rau shanhpraw Ingalik ni kaw na shang lawt rau la saga ai.
Myen ningbaw ni tsun ai, 10 ning rau nga yu ga nga ai hte maren, anhte mung 1947 kaw na 1957 ning du hkra 10 ning rau nga yu saga ai. Ndai zawn 10 ning rau nga ai laman, Myen ni gaw hpyen dap shagreng ai, sut hpaga shagreng ai. Shawng Lawt galai n la shi ai shaloi n’gun kya taw ai Myen hpyen dap hpe laknak n’gun, masha n’gun shagreng ai. Dai hpyen dap ni hpe, Sam mung, Jinghpaw mung, Hkang mung shara shagu de sa ai.
Dai hta n ga, Jinghpaw laknak lang hpung ni hpe Myen mung shara shagu na Yaung Sone Tapone ni hte gasat shangun sai. Dai hku gasat hkawm ai a marang e, Kachin dap ni gaw Meikhtila, Kyeng Tung (Tarlay), Yangong zawn re ai shara de sa kau ai. Anhte Kachin dap ni hpe Myen mung shara shagu na rawt malan hpung ni hte gasat shangun nna Jinghpaw mung de gaw Myen dap ni let hte let shara la wa ai.
Ndai zawn Myen myu sha ni gaw hpyen dap shagreng nna, Jinghpaw mung hpe shanhte kam ai hku galaw magang sai. Ga shadawn, Kachin ningbaw ni ninghkap nga ai lapran kaw na Hpyi Maw, Gaw Lam hte Kang Fang buga mare masum hpe Miwa gumsan mungdan hpang de ap kau sai. Ndai gaw anhte myu sha hte ningbaw ningla ni a sut masa, mung masa, hpyen masa n’gun kya nga ai majaw re ngu mai tsun ai zawn, anhte myu sha ningbaw ningla ni Myen myu sha ni hpe kam kaba shut ai majaw anhte a mare ni tat sum mat ai lam re.
Yawng hpe bai shachyaw let myit sawn yu yang, 1948 ning shang lawt lu ngut ai hpang anhte amyu sha ni hpyen n’gun, mung masa n’gun, sut masa n’gun, hpaji n’gun, zai ladat n’gun ni hpe 10 ning laman n lu shachyaw la ai majaw anhte amyu sha ni lam amyu myu hku na roi rip hkrum ai. Anhte na lamu ga ni hpe masha ni hpang de aloi sha jaw kau hkrum ai. Myen ni gaw, anhte mung, anhte ginra hpe rawt galu kaba na matu hpa myit ya ai n re. Dai hpang Buddha makam masham hpe mungdan a tsaw dik ai makam masham ngu masat ngut ai hpang anhte myu sha ni rawt malan hpang wa sai.
1962 ning February 4 ya kaw na hpang ai rawt malan gaw dai ni du hkra naw matut rawt malan nga ai hpe anhte yawng chye saga ai. 1962 ning kaw na 1994 ning hta gap hkat jahkring ai lam n galaw shi ai ten du hkra anhte a Jinghpaw mung kata shara law law hpe Wunpawng Mungdan Shang Lawt Hpyen Dap (KIA) hku na lu jum tek da lu saga ai ngu mai sawn ai. Nkau shara ni kaw KIO/KIA n lu uphkang tim, Myen asuya nan mung n lu uphkang ai shara ni nga lai wa sai. Myen hpyen dap ni mung hti dang sha re.
1994 ning gap hkat jahkring ngut ai hpang, Jinghpaw mung shara shagu hpyen dap law law hpe jat wa sai. 1990 ning n du shi yang Myen hpyen dap hti dang sha nga tim, 2011 ning majan galai n byin shi ai ten hta chyawm gaw Myen hpyen dap kaba ni mali shi jan daram rai mat ai. Gap hkat jahkring hkyen ai laman hte gap hkat jahkring ai ten hta KIO/KIA ni uphkang ai shara ni kaw na ahkyak ai shara ni hpe mung tai hpyen wa hpe jaw kau ra sai. (Ga shadawn, Hpa Kant lung seng ginra law law tat sum kau ai.)
Ndai lam ni hpe bai ding lik yu yang, 1948 ning hpang de na mabyin hte bung ai lam ni hpe law law mu mada lu ai. 1994 ning hpang de, Myen amyu sha ni gaw, Jinghpaw mung kata shara law law lu magra jum na matu, hpyen dap law law hpe shachyaw ai, lamu ga law law hpe zing la ai, n hprang sut rai (lung seng, ja, pat, hpun, hka shi, mali hka) ni hpe kam ai hku htu shaw dut sha kau ai. Anhte buga na n hprang sut rai dut sha ai kaw na lu ai gumhpraw ni hte anhte hpe kalang bai dip up na matu, lak nak kaja ni, hpyen dap ngang ngang ni hpe gap la ai.
Maga mi de, anhte Wunpawng ramma ni law law si htum mat na matu, kani nam hpam malu masha hpe loi loi hte lu lu, lu sha na matu lajang da ya ai. Wunpawng wuhpawng law law hpe lam amyu myu hku na dip up da ai. Ga shadawn, nawku jawng kaw poi langai galaw na matu, asuya kaw na ahkang sa hpyi ra ai. Ahkang n hpyi ai sha poi lamang lama ma galaw yang, anhte a hpung up hpung sara ni hpe marum marang tsun ayai bun ai. Nawku jawng wang kata, ramma marai shi, shi manga mahkawng ai hte san jep hkrum ai.
Anhte amyu sha ni chyawm gaw, tinang buga na n hprang sut rai ni hpe maigan amyu sha ni hpe aloi sha dut sha nna, hpyen dap kaja ni shagreng na malai, wut dek nta ni gap kau ai. Lak nak n’gun, hpyen la n’gun kaba hkra shakut na malai, mawdaw kaja ni mari jawn ai. Myu sha ting hpe woi awn lu ai ningbaw ningla shalat na malai, num kaji shalaw ai. Mung masa bawng ban na matu Myen hpyen wa hte tawn da ai ga sadi hpe 17 ning la kau ai raitim, hkyen da ra ai mahkyen ni hpe n hkyen ai sha, pyaw shalai kau ai majaw dai ni na majan hta,
Anhte a shara ni law law tat sum kau sai. Asak ram ai ramma ni law law, du daw sai hkaw byin ra mat sai. Mung shawa 100,000 jan hpyen hprawng tai ra ai. Anhte a ningbaw ningla ni hpe tai hpyen wa gaw, hpa zawn n nawn ai sha zuphpawng hkan, kam ai hku tsun jahkrit shama nga ai. Dai ni na anhte a wuhpung wuhpawng hpe bai yu dat yang,
Jinghpaw mung, Putau (Putao) ga de U Tayza woi awn ai hpung ni gaw Buddha gawk ngu sumla hpe Myen hkaw hkawm hkaw seng htung hte nan gaw gap kau sai. (Anhte a lamu ga hpe Myen ni gaw shanhte na shatai la shakut nga ai re.) Dai ni Machyina (Myitkyina) mare na shang wa/pru wa masat shadaw hpe pyi, Myen maka hte she galaw shachyaw da sai. (Anhte a mungdan anhte a lamu ga hpe anhte n lu madu nga ai lam hpe madun nga ai.). Machyina (Myitkyina) dakkasu kaw jawng lung nga ai ramma law law namhpam malu masha hta hkrat sum nga ai. (Wunpawng ramma langai gaw gara hku asak hkrung ra ai? Wunpawng ramma langai a lit gaw hpa re? ngu ai ni hpe n chye ai sha hpyen wa hkyen da ai mahkam kaw hkrat sum nga ai.) Anhte Wunpawng myu sha ni a arawng sadang ni gaw la hpa pyi n nang mat saga ai.
Myu sha langai a arawng sadang hpe hpyen n’gun, sut n’gun, zai ladat n’gun hte sha mai lu ai, mai sharawt ai. Dai ni na aten hta lahta na tsun mat ai mabyin ni (grau nna 1994 ning hpang de na mabyin ni) gaw anhte amyu sha ni hpyen n’gun, sut masa n’gun, zai ladat n’gun (hard power) kaw gawng kya ai majaw re. Dai ni na ten hta ndai hard power grau ja na matu anhte jawm shakut na matu kaja dik ai aten re. Hpa majaw nga yang, 2011 ning June shata praw 9 ya shani kaw na byin hpang ai majan a majaw, dai ni anhte myu sha ni shaning 20 ning laman myit hkrum dik, myu tsaw myit rawng dik aten re. Ndai zawn re ai aten hta, myu sha ting hte seng ai National Development Plan (or) Kachin National Agenda hpe atsawm sha jawm myit shachyaw let galaw hpang wa na aten re ngu mu mada nngai.
Ginchyum dat yu yang, lai wa sai 1948 ning hpang de anhte myu sha ni hard power nnga lai wa ai majaw, mung dan lu na ahkaw hkang tat sum mat sai. 1994 ning hpang daw de hard power n gaw gap lai wa ai majaw dai ni na ten hta anhte ru yak tsin yam hkam sha nga ai re ngu mu mada ai. Dai majaw dai ni na ten kaw na, hard power hte soft power hpe lawan lawan jawm gaw gap na matu dai ni na anhte myu hpe woi awn nga ai ningbaw ningla ni jawm galaw hpang ra saga ai ngu mu mada nngai law.
.jpg)
No comments:
Post a Comment
N dai post hpe hti ya ai majaw chye ju kaba sai.Ning mu ka da ga.Download link mat taw ai rai yang comment ka da ya rit.Link nnan bai jaw na re.